Kwerenda w lubelskim Borovianum (dr hab. Przemysław Pietrzak)

Biblioteka Instytutu Literatury Polskiej KUL, Księgozbiór Wacława Borowego (Borovianum), Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin

Księgozbiór zawiera pozycje z dedykacjami od polskich uczonych, jednak najciekawsze są książki zawierające notatki samego Borowego. Tak jest z egzemplarzem Principles of Literary Criticism Ivora Amstronga Richardsa, (London 1934, piąte wydanie: Kegan Paul, Trench, Trubner & Co. Ltd, sygnatura: 02303). Notatki te stanowią świadectwo lektury, znak recepcji dzieła naukowego dokonanej zresztą przez badacza, któremu anglosaska szkoła New critcism nie była obca. Podobne notatki można znaleźć w Elementach form literackich Konstantego Troczyńskiego (Poznań 1936, sygnatura: 02293).

Osobną atrakcję stanowi pudełko z fiszkami (bez sygnatury, niezarchiwizowane): dominują w nim przegródki ułożone według pisarzy (głównie polskich), badaczy, a także rozmaitych tematów. Borowy gromadził według tego porządku fiszki z cytatami, opisami bibliograficznymi, wycinkami z pracy itp. Są tu i notatki z pierwszych lat XX wieku, a także dużo późniejsze, co najmniej z lat trzydziestych.

Dają one przede wszystkim możliwość wejrzenia w lektury naukowe badacza o orientacji bardziej anglosaskiej niż środkowo-europejskiej, sposób ich rozumienia w pierwszych dekadach XX stulecia. Są to zatem notatki z prac: Aleksandra Brücknera O literaturze rosyjskiej i naszym do niej stosunku teraz i lat temu trzysta, Lwów 1906; Robert Riemann Goethes Romantechnik, Leipzig 1902 (głównie z rozdziałów „Kompozycja”, „Środki charakterystyki” i „Dialog”); Charles Blondel La psychoanalyse 1924; Philippe Chaslin Tout est-il donc faux dans le freudisme? 1922; Albert Thibaudet, Psychoanalise et critique; Charles Lalo: La Beauté et l’instinct sexuelle. Niektóre przegródki zawierają notatki według bardzo osobistego kodu, to znaczy figurują często nazwiska autorów bez tytułu, który zapewne dla Borowego był oczywisty. Tak więc przegródka opisana jako „Estetyka <gener.>” zawiera fiszki opisane jako: Terrie, Claude Lalo, Wolfflin, Taine, Barzellotti (tu wyjątkowo dodano tytuł: „La philosophie de H. Taine”), Janklevitel V. (??), A. von Gennepp, „Czy istnieje postęp cywilizacji”? Szczytem zaś tej tendencji jest przegródka (najpotężniejsza chyba) „Anthologica”, gdzie w alfabetycznej kolejności ułożono różne varia: cytaty, mądrości, aforyzmy itp., najczęściej według rozmaitych tematów (przesada, przemoc, prawda i złudzenie, liberalizm, przyjaźń itd.). Cytaty najczęściej z literatury, bardzo różnej zresztą. Od psalmów po twórczość współczesną Borowemu (Rilke), w wielu językach.

Ciekawostkę stanowi przegródka „Esperanto” gromadząca osobliwe iuvenilia: spory plik kartek z – własnymi chyba – tłumaczeniami z różnych utworów literackich tworzonymi w latach 1906-7 (polskich, ale też i E. A. Poe, Puszkin) na esperanto. To Kamizelka Prusa, Niebo i ziemia Norwida, Obrazek grecki Orzeszkowej. Może to tylko wyraz fascynacji ideą języka wspólnego, podzielanej w tym samym czasie przez J. B. de Courtenay, a może to swoisty „protostrukturalistyczny” przyczynek do idei języka i literatury ponadnarodowej? Symboliczne jest to, że utwory polskie znalazły się w jednym pliku z pisarzami obcymi (choć tych ostatnich nie tak wielu).

Na osobną uwagę zasługuje przegródka „Żydzi”. Są to cytaty z dzieł literackich, tytuły książek, prac, notatki o różnych wydarzeniach, rozwiązaniach prawnych, fragment jakiejś gazety (bez tytułu) z początku 1938 roku, które łączy wskazany temat (głównie w Polsce). Dotyczy czasów odległych (wiersz Drużbackiej: „Ciężka Was, katolicy, czeka kara Boga,/Gdy się z Wami żydowska zgada synagoga…”) i dla Borowego najnowszych (publikacje w „ABC”, np. ks. Stanisława Trzeciaka Czy ghetto ławkowe może niepokoić chrześcijańskie sumienie? z nr 34 w roku193?, sprawa getta ławkowego w ogóle). W czasie tym Borowy jest dyrektorem BUWu. Dostał między innymi pismo od „delegacji” studentów z prośbą o utworzenie w BUWie getta.